Aldiss Brian W.
Nieszczęsny, mały wojowniku
Claude Ford na pamięć znał scenariusz polowania na brontozaura. Czołgasz się beztrosko w trawach pod wierzbami, wśród maleńkich, prymitywnych kwiatków o płatkach tak zielonobrązowych jak boisko piłkarskie, w błotnym mleczku kosmetycznym. Zerkasz na rozwalonego w trzcinie stwora, na jego cielsko mające tyle wdzięku co skarpeta wypchana piaskiem. Leży sobie niczym pełna pielucha wtłamszona siłą ciążenia w bagno, wielkimi jak nory królicze nozdrzami przejeżdża tuż ponad trawami i omiatając je półkolem wywąchuje co soczystsze trzciny.
To było cudowne: tu strach osiągnął pułap i wracając do punktu wyjścia niknął na koniec we własnym skurczu. Jego oczy lśniły ożywieniem wielkiego palca u nogi tygodniowego trupa, a kompostowy dech i szczeć w topornych jamach usznych godne były szczególnie polecenia każdemu, kto mógłby się w innym przypadku skłaniać do mówienia z miłością o dziele Matki Natury.
Lecz kiedy ty, mały ssaku z przeciwstawnym kciukiem i szesnastomilimetrowym, samopowtarzalnym, półautomatycznym, dwulufowym, teleskopowym, skomputeryzowanym, nierdzewnym, potężnym sztucerem zaciśniętym w twych skądinąd bezbronnych dłoniach, więc kiedy ty przekradasz się pod niegdysiejszymi wierzbami, to jesteś przede wszystkim zafascynowany skórą brontozaura. Wydziela ona woń o równie niskim rezonansie, co basowa struna fortepianowa. Naskórek słonia wygląda przy niej na skrawek zmiętego papieru toaletowego. Szara jest jak morza wikingów, obłędnie przepastna jak fundamenty katedry. Jakiż to emisariusz przeniknie do kości, by ugasić pożar tego ciała? Po skórze biegają – aż stąd je widzisz! – maleńkie, brązowe wszy, które żyją w tych szarych murach i wąwozach, figlarne jak chochliki, okrutne jak kraby. Gdyby któraś z nich wskoczyła na ciebie, najpewniej złamałaby ci kręgosłup. A gdy któryś z tych pasożytów nieruchomieje z nogą wspartą na jakimś kręgu brontozaura, widzisz, że i on nosi własny garnitur darmozjadów wielkich jak homary, bo teraz już jesteś blisko, och, tak blisko, że słyszysz kołatanie prymitywnego organu serca potwora, i w którym komora cudem dotrzymuje kroku przedsionkowi:
Czas na słuchanie wyroczni przeminął: minąłeś czas wróżebnych znaków, teraz już jesteś na drodze ku śmierci, swojej lub jego; przesądy miały już dzisiaj swój dzień, odtąd jedynie ten twój rozchwiany nerw, ten rozdygotany splot mięśni splątanych pod lśniącym od potu pancerzem twej skóry, ten krwawy impulsik, by uśmiercić smoka, tylko one mogą odpowiedzieć na wszelkie twoje modlitwy.
Mogłeś już strzelać. Odczekać jedynie, aż owa maciupcia główka ekskawatora ponownie znieruchomieje dla przełknięcia urobku sitowia i jednym niewyrażalnie wulgarnym „trach” pokazać całemu nędznemu jurajskiemu światu, że jak szpak gapi się w wylot sześciostrzałowej lufy ewolucji.
Wiesz, dlaczego się zawahałeś, nawet kiedy udajesz, że nie wiesz, dlaczego się wahasz – to sprawka tego starego robaka sumienia, długiego jak rzut baseballową piłką, jak żółw długowiecznego, który prześlizguje się po wszystkich zmysłach, od węża potworniejszy. Jest w sercu: toż to jest bezbronna ofiara, o Angliku! – mówi. W rozumie szepcze, że nuda, ów wiecznie niesyty sokół wędrowny przysiądzie ponownie, gdy zrobisz swoje. W nerwach: szydząc, że kiedy ustaną prądy adrenaliny, zaczną się wymioty. W artyście za siatkówką: narzucając ci zwodniczo urodę obrazu. Urodo, oszczędź nam swego nieszczęsnego, odwiecznego ślinotoku – na litość boską, czy to prelekcja w klubie podróżnika, czy nie wyrosło się z tego? „Na zadzie tego kolosalnego stworzenia widzimy właśnie okrągły tuzin, i pozwólcie mi, koledzy, podkreślić tę okrągłość jaskrawo upierzonych ptaków pyszniących się w swej masie wszystkimi kolorami, jakie moglibyście z powodzeniem napotkać na przysłowiowo urokliwej Plaży Copacabana. Są one tak okrągłe, ponieważ karmią się okruchami spadającymi ze stołu bogatego. Spójrzcie teraz na to urocze ujęcie! Patrzcie, jak ogon brontozaura podnosi się... Och, cudownie, przynajmniej parę stogów siana wysuwa się z tylnej części zwierzęcia. To doprawdy było piękne, koledzy, bezpośrednia dostawa od konsumenta do konsumenta. Teraz walczą o to ptaki. Hej wy, starczy tego, by się zaokrąglić, tak czy owak jesteście już wystarczająco okrągłe... No i teraz pozostaje tylko wskoczyć z powrotem na stary comber i czekać na następną porcję. My zaś mówimy im «smacznego», ze słońcem zachodzącym na tym jurajskim zasmrodzie...”
No nie, ociągasz się, a przecież to dzieło twojego życia. Zastrzel bydlę i będziesz miał kreaturę z głowy. Ujmując swą odwagę w garście podnosisz ją do ramienia i zezujesz w celownik. Rozlega się straszliwy huk; jesteś na pół ogłuszony. Dygocąc, rozglądasz się wokoło. Potwór spokojnie przeżuwa rad, że pozbył się wiatrów, które wywiałyby Starożytnego Żeglarza z jego ciszy morskiej.
Wściekły – a może to jakieś subtelniejsze odczucie? – wypadasz z krzaków i stajesz teraz naprzeciw niego, i to odrzucenie przyłbicy jest typowe dla tarapatów, w które pakujesz się nieustannie przez wzgląd na siebie samego i innych. Wzgląd? A może znowu coś subtelniejszego? Dlaczego masz być ogłupiały dlatego tylko, że pochodzisz z ogłupiałej cywilizacji? Ale' rozstrzygnięcie tej sprawy należy odłożyć na później, jeśli będzie później, bo z odległości splunięcia dwa świńskobłotniste ślepia wwiercają się w ciebie z ochotą na potyczkę.
Niechaj nie zginą od paszczy jeno, o potworze, lecz i przeogromnych kopyt, a także, o ile ci to nie sprawi kłopotu, przetocz się jak góra po mnie! Niechaj śmierć stanie się legendą, legendarnym beowulfatum.
Z odległości kilkuset metrów słychać zgiełk gromadki hipopotamów podrywających się jak Mozesy z prarodzicielskiego błota i w następnej sekundzie utytłany ogromny ogon, długi jak niedziela i ciężki jak sobotnia noc, tnie niczym brzytwa nad twoją głową. Uchylasz się tak, jak trzeba się uchylić, ale bestia i tak by cię nie trafiła, bo tak się składa, że jej koordynacja jest nie lepsza od koordynacji, jaką byś sam się wykazał próbując przygrzać małpiatce domem towarowym Woolwortha. A dokonawszy tego sprawia wrażenie ogarniętej poczuciem spełnionego obowiązku. Zapomina o tobie.
Twoim jedynym pragnieniem jest móc zapomnieć o sobie równie łatwo; w końcu to było przyczyną, dla której musiałeś tutaj przybyć z daleka. Ucieknij Od Wszystkiego – głosiła reklamówka podróży w czasie, co dla ciebie oznaczało ucieczkę od Claude'a Forda, małżonka równie płaskiego jak jego nazwisko ze straszną połowicą imieniem Maude. Maude i Claude lordowie. Którzy nie mogą dopasować się do siebie, jedno do drugiego, ani do świata, w którym przyszli na świat. To była główna przyczyna w takim – jaki – jest – teraz ustawiony, świecie, by tu powrócić i strzelać do gigantycznych gadów – skoro jest się na tyle głupim, by myśleć, że sto pięćdziesiąt milionów lat w jedną lub drugą stronę stanowi choćby łut różnicy dla plątaniny myśli w splocie mózgowym człowieka.
Wytężasz się, by zatrzymać swoje durne, ślimaczące się myśli, ale one nigdy się nie zatrzymały od coca-cola-boracyjnych dni twego dojrzewania; Boże, gdyby nie istniał wiek dojrzały, trzeba by go było wymyślić! To cię z lekka uspokaja i ponownie zerkasz na przeogromne cielsko tego wegetarianina, przed obliczem którego stanąłeś z tak mieszaną żądzą śmierci – życia, obarczony wszystkimi emocjami, do jakich zdolny jest ludzki organizm. Tym razem straszydło jest prawdziwe, Claude, tak jak chciałeś żeby było, i tym razem naprawdę musisz stawić mu czoło, zanim odwróci swoje czoło ku tobie.
Tak więc ponownie unosisz starą Egalitarkę i czekasz, aż zlokalizujesz czułe miejsce. Jaskrawe ptaki kołyszą się, wszy pierzchają jak psy, grzęzawisko stęka, kiedy brontozaur przetacza się i wtyka łupinę czaszki w przejrzystą jak żółć wodę, by nakarmić się śmieciową karmą. Patrzysz na to, jesteś zdenerwowany jak nigdy przedtem nie byłeś w całym swoim nerwowym życiu i liczyłeś na to, że takie katharsis na zawsze wyżmie ostatnią kroplę piekącego strachu z twego organizmu. O.K., powtarzasz sobie w kółko jak opętany, przestaje się liczyć twoja edukacja za miliony dolarów i dwadzieścia jeden stuleci, O.K., O.K. I gdy powtarzasz to po raz pusto-nasty, wariacki łeb wyskakuje znów spod wody niczym wylatujący z toru ekspres i patrzy w twoją stronę. Pasie się w twoją stronę. Bo kiedy ta żująca żuchwa z tępymi jak betonowe słupki zębami trzonowymi porusza się w górę i w dół, widzisz bagienną wodę, która przelewa się przez bezbrzeżne wargi, przez bezwargie brzegi, ochlapuje twoje stopy i wsiąka w ziemię. Łodyga i łodyżka, kłącze i kiść, nać i namuł, wszystko to łyska w odstępach w międlącej mordzie, a pośród tego wszystkiego wyrywają się, zarywają lub podrywają drobne skorupiaki, żaby, rybia drobnica – wszystko nieuchronnie przerabiane w owym odpychającym, pyskoopychającym ruchu na wypróżnienie. I kiedy się to odbywa, szlamoodporne ślepia ponad tym chrup – chrup – chrupaniem przyglądają ci się uważnie. Te zwierzaki dożywają trzystu lat, mówi reklamówka podróży w czasie, a to zwierzę najwyraźniej postarało się ich dożyć, bo w jego wejrzeniu jest starość stuleci, są dekady po dekadach i dekadach pławienia się w bezmyślności wagi ciężkiej, aż mądrość zaświtała w tej świszczypałowatości. Masz wrażenie, że zaglądasz w niepokojąco mglistą sadzawkę; przyprawia cię to o szok psychiczny, wypalasz z obu luf do swego własnego odbicia. Bum – bum poszły dum – dum wielkie jak jaja.
Stare od stuleci światła, mgliste i święte, gasną bez ociągania się. Zapadnie zapadły do Dnia Sądu Ostatecznego. Twoje odbicie zostaje wyrwane i wykrwawione z nich na zawsze. Na zrujnowane lustra z wolna wślizgują się migotki jak brudne prześcieradła okrywające trupa. Kiedy łeb powoli opada ku ziemi, szczęki jeszcze powoli przeżuwają. Z wolna parę kropli zimnej, gadziej krwi wyciska się na pomarszczony bok policzka. Wszystko jest powolne, rozpełzłe powolnością Ery Mezozoicznej, jak sączenie się wody, i wiesz, że gdybyś to ty odpowiadał za akt stworzenia, znalazłbyś jakąś mniej rozdzierającą serce scenę niż Czas, aby to wszystko na niej wystawić. Nie przejmuj się! Wychylcie puchary do dna, panowie, Claude Ford zabił niewinną istotę. Niech żyje Claud Kieł!
Wstrzymując oddech patrzysz, jak łeb dotyka ziemi, jak dotyka ziemi długa karykatura szyi, szczęki zamykają się na zawsze. Patrzysz i~ czekasz, aż wydarzy się coś jeszcze, ale nie ma już nic. Nic już nie będzie. Możesz tu stać i gapić się przez sto pięćdziesiąt milionów lat, panie Claude, i nic się tu już nigdy nie wydarzy. Obrane ślicznie do czysta przez drapieżników potężne ścierwo tego brontozaura stopniowo pogrąży się w mule, ściągnięte w dół własnym ciężarem; potem wody się podniosą i stary Zdobywca Ocean nadciągnie niespiesznym ruchem szulera, który rozdaje chłopakom złe karty. Nanos i osad osiądą na potężnym grobie, powolnym opadem padającym przez stulecia. Może jeszcze nary poczciwego brońcia podniosą się i opadną nie raz i nie dwa i tak delikatnie, by go nie naruszyć, i skały osadowe będą się odtąd odkładać grubą warstwą wokół niego. Wreszcie po wystawieniu mu grobowca wspanialszego od tych, jakimi kiedykolwiek pysznili się radżowie indyjscy, potęgi Ziemi wyniosą go wysoko na swych barkach aż, ciągle uśpiony, spocznie bronto w nawisie Gór Skalistych hen ponad wodami Pacyfiku. Ale te drobiazgi niewiele będą znaczyć dla ciebie, Claudzie Klingo; skoro już poczwarka życia w czaszce stworzenia jest martwa, reszta nie ma dla ciebie żadnego znaczenia.
Zniknęły już emocje. Jesteś tylko z lekka wytrącony z równowagi. Spodziewałeś się dramatycznego trzęsienia ziemi albo ryku; z drugiej strony jesteś rad, że stworzenie jakby nie cierpiało. Jesteś sentymentalny, jak wszyscy okrutni ludzie, jak wszystkim sentymentalnym ludziom łatwo zbiera ci się na mdłości. Bierzesz karabin pod pachę i obchodzisz brontozaura od strony lądu, by przyjrzeć się swemu zwycięstwu. Przełazisz obok niezgrabnych kopyt, wokół septycznej bieli urwiska brzucha, za połyskliwą i jakże skłaniającą do refleksji jaskinią kloaki, przystając na koniec pod żurawiem ogona zwisającym łukowato przy zadzie. Twoje rozczarowanie jest teraz wyraziste i szczere jak wizytówka: ten gigant nie jest nawet w połowie tak wielki, jak myślałeś. Nie jest w połowie tak wielki jak .na przykład obraz twój i Maud w twej głowie. Nieszczęsny, mały wojowniku, nauka nigdy nie odkryje niczego, by ułatwić ci tytaniczną śmierć, której pragniesz w pozaziemskich jaskiniach fiu-bździu swego sfiksowanego, strachliwego id!
Nie pozostało ci już nic, jak tylko z brzuchem pełnym degrengolady wracać do twego czasomobilu. Spójrz, te jaskrawe gównojady już się połapały, jak sprawy stoją; jeden po drugim zbierają swoje krzywe skrzydła i odlatują posępnie nad moczarami do innych gospodarzy. One wiedzą, kiedy z czegoś dobrego robi się coś złego i nie czekają, aż prze – j pędzą je sępy; porzućcie wszelką nadzieję wy, którzy tu trawicie. I ty także odwracasz się i odchodzisz. Odchodzisz, lecz przystajesz. Nie pozostało nic, jak tylko wracać, nic, ale A.D. 2181 to nie jest li tylko data domu; to jest Maud. To jest Claude. To cała ta parszywa, beznadziejna, nie mająca końca sprawa z wpasowaniem się w przeskomplikowane otoczenie, z przerobieniem siebie na ząbek trybu. Twa ucieczka od tego w Szlachetne Swobody Jury, by znowu zacytować reklamówkę, była jedynie ucieczką częściową i teraz się kończy.
Więc przystajesz, i kiedy przystajesz, coś ci z impetem ląduje na plecach, i padasz twarzą w smakowite błoto. Szarpiesz się i wrzeszczysz, gdy homarze kleszcze ciągną cię za szyję i gardło. Próbujesz podnieść karabin, ale nie dajesz rady, więc z bólu przekręcasz się i w następnej i sekundzie krabo-stwór żarłocznieje ci na piersi. Targasz go za pancerz, ale on chichoce i odgryza ci palce.
Zabijając bronto nie wziąłeś pod uwagę, że pasożytujące na nim stworzenia opuszczą go i że dla takiej jak ty łupinki będą one znacznie groźniejsze niż dla swego gospodarza. Robisz, co możesz, wierzgając przez przynajmniej trzy minuty. Pod koniec tego czasu siedzi na tobie całe stado tych stworzeń. Właśnie obierają ślicznie twoje ścierwo do czysta. Spodoba ci się hen na szczycie Gór Skalistych; nie będziesz nic czuł.
Przełożył Marek Marszał
